Deficyt witaminy D jest powszechny w Polsce tak samo jak i wśród mieszkańców innych krajów Europy Środkowej – pokazują badania epidemiologiczne. *¹

Witamina D jest w organizmie człowieka odpowiedzialna za metabolizm wapnia oraz fosforu i jest niezbędna do prawidłowej mineralizacji układu kostnego, zapobiega krzywicy. W ostatnim latach eksperci coraz częściej mówią o roli witaminy D w zapobieganiu infekcjom, alergiom, chorobom nowotworowym, cukrzycy i chorobom układu krążenia, otyłości.  

Zmiana stylu życia w polskich rodzinach w ostatnich latach, obejmująca:

- zmianę nawyków żywieniowych,

- powszechne stosowanie filtrów UV

-  mniejszą aktywność na świeżym powietrzu,

doprowadziła do zwiększenia częstości niedoboru witaminy D u dzieci i dorosłych

 Człowiek pozyskuje witaminę D w sposób naturalny na dwa sposoby:

1. Przez syntezę skórną pod wpływem promieni UVB
2. Z pożywienia.

Efektywność syntezy skórnej jest zależna od stopnia ekspozycji na słońce. W naszej szerokości geograficznej przez większość roku synteza ta jest za mała.  Od  kwietnia do września zdrowa osoba wystawiając odsłonięte ramiona i twarz na działanie słońca przez 30minut może uzyskać wystarczającą syntezę skórną witaminy D. Jeśli do tego odsłonimy nogi, wystarczy 15 minut na słońcu.

Pożywienie dostarcza tylko części potrzebnej nam witaminy D.

Biorąc jednak pod uwagę ile tych produktów codziennie zjada przeciętne dziecko czy osoba dorosła z niedoborem mamy do czynienia w przypadku 70% osób w ogólnej populacji.  Na niedobory witaminy D najbardziej narażone są wcześniaki, dzieci niepełnosprawne (ograniczona możliwość poruszania się i przebywania na słońcu), chorzy z zespołem złego wchłaniania, z przewlekłymi chorobami wątroby, padaczką (skutek leków przeciwpadaczkowych) i wegetarianie/weganie.

Podawanie mleka modyfikowanego dzieciom do 2 a nawet 3 roku życia zmniejsza ryzyko niedoboru witaminy D, podobnie jak regularne spożywanie tłustych ryb. Nalezy jednak pamiętać, że nie wszystkie ryby można podawać małym dzieciom.

Warto zwrócić uwagę na napoje roślinne tzw. „mleko” i zawartość witaminy D w składzie. Niektóre z nich mają ok 30 IU/100ml produktu, a inne nie zawierają jej wcale. Podobnie niektóre płatki są wzbogacane i zawierają nawet ok 140-150IU na 100g suchego produktu, a inne nie. Powszechnie na naszym rynku wzbogacane są margaryny, na zachodzie Europy są to tez sok pomarańczowy i inne produkty.

Tabela. Płudowski P., Karczmarewicz E., Bayer M. i wsp.: Practical guidelines for the supplementation of vitamin D and treatment of deficits in Central Europe: recommended vitamin D intakes in general population and groups at risk of vitamin D deficiency. Endokrynologia Polska, 2013; 64 (4): 319–327

Jakie jednostki możemy mieć podane na opakowaniach leków, suplementów w składzie żywności i jak je czytać?

200IU = 200j.m = 5,0μg = 5mcg

analogicznie 400IU = 400j.m = 10,0μg = 10mcg

Jeśli zatem na opakowaniu mamy napisane, że np. 5ml tranu zawiera 5,0μg to jest to 200IU.

Chcę zwrócić Państwa uwagę na niektóre wskazania do oznaczenia  stężenia 25(OH)D w surowicy krwi, są to:

krzywica, bóle stawowo-mięśniowe, złamania, zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej niezależnie od etiologii, nadczynność przytarczyc, przewlekła steroidoterapia, terapia ketokonazolem, terapia lekami przeciwdrgawkowymi, zespoły upośledzonego trawienia i/lub wchłaniania, długotrwała dieta eliminacyjna, zaburzenia odżywiania, żywienie pozajelitowe, przewlekła niewydolność wątroby, cholestaza, choroby nowotworowe, choroby autoimmunizacyjne, choroby alergiczne (m.in. astma, atopowe zapalenie skóry), niektóre infekcje, m.in. wirusowe zapalenie wątroby typu C, nawracające ostre infekcje dróg oddechowych.

W przypadku dzieci z zaburzeniami odżywiania, wybiórczym spożywaniem posiłków, niedobory witaminy D są częstsze niż w populacji ogólnej dzieci. Zamiana mleka modyfikowanego na napoje roślinne niewzbogacone o witaminę D u dzieci i brak zadbania o odpowiednią podaż tej witaminy jest częstym błędem popełnianym przez rodziców. Ponieważ w grupie dzieci z autyzmem i innymi zaburzeniami rozwoju wybiórczość żywieniowa jest częstsza niż w populacji dzieci zdrowych, dzieci te wymagają większego nakładu pracy ze strony rodziców i większej ich świadomości na temat potrzeb dziecka i ich zaspokajania.

Wskaźnikiem zaopatrzenia organizmu w witaminę D jest stężenie 25-hydroksywitaminy D w surowicy (25-OHD). Optymalne stężenie u dzieci wynosi 20-60 ng/ml (50-150 nmol/l), a u osób dorosłych 30-80 ng/ml (75-200 nmol/l).

1. Karczmarewicz E, Czekuć-Kryśkiewicz E, Płudowski P. Effect of vitamin D status on pharmacological treatment efficiency - impact on cost – effective management in medicine, Dermatoendocrinology, 2013;5:299-304.
2. Płudowski P., Karczmarewicz E., Chlebna-Sokół D. i wsp.: Witamina D: rekomendacje dawkowania w populacji osób zdrowych oraz w grupach ryzyka deficytów – wytyczne dla Europy Środkowej 2013. Standardy Medyczne, 2013; 10: 573–578
3. Holick M.: To screen or not to screen for 25-hydroksyvitaminD: that is the D-lemma. Standardy Medyczne, 2012; 9: 590–594