Jeśli Twoje dziecko wypróżnia się rzadziej niż 1 na 2 dni, niech Ci się zapali czerwona lampka! Przeciwdziałaj zaparciom zanim będziesz mieć poważny kłopot.
Artykuł kierowany do rodziców dzieci mających problemy z prawidłowym oddawaniem stolca.
Celem nadrzędnym jest przekazanie wiedzy o tym:
- w jaki sposób zapobiegać występowaniu zaparć, jak uniknąć chorowania
- jak za pomocą żywienia wyregulować krótkotrwałe czynnościowe zaparcia o przebiegu łagodnym
- kiedy zasięgnąć porady lekarskiej i podjąć leczenie
- jakich decyzji nie wolno podejmować samemu
Kiedy mówimy o zaparciu?
NORMA: Oddawanie stolca odbywa się 2 razy dziennie, raz dziennie lub co drugi dzień.
ZAPARCIE - gdy defekacja następuje 2 lub mniej razy w tygodniu.
ZAPARCIE O PRZEBIEGU CIĘŻKIM – stolec jest oddawany 2 lub mniej razy w miesiącu.
PRZYCZYNY: Podłoże czynnościowe (tzn. zaparcie niezwiązane z żadną chorobą organiczną) występuje u ok. 95% dzieci, tylko 5% zaparć ma podłoże organiczne (m.in. choroba Hirshsprunga, hiperkalcemia, niedoczynność tarczycy, choroby układu nerwowego i mięśniowego, w tym mózgowe porażenie dziecięce, zespół Downa, alergia pokarmowa i celiakia – tu postępowanie zawsze należy ustalić z lekarzem , zawsze musi być prowadzona prawidłowo dobrana dieta)
Nie spotkałam się w literaturze medycznej z CZR, Autyzmem i zaburzeniami pokrewnymi podawanymi jako przyczyna zaparć. Zatem należy uważać, że zaparcia u dzieci z zaburzeniami rozwoju mają podłoże takie samo jak w całej populacji. Najczęstszą przyczyną zaparć czynnościowych jest zbyt małe spożycie wody i błonnika z dietą.
ZAPOBIEGANIE (stosujemy u dzieci zdrowych i przy pierwszych, krótkotrwałych problemach):
Kiedy koniecznie zgłosić się do lekarza?
Jeśli obserwujecie u swojego dziecka :
Należy pamiętać, że najważniejszym objawem zaparcia u dzieci nie musi być zbyt rzadkie oddawanie stolca, może to być ból lub lęk przed jego oddaniem (niechęć do siadania na nocniku/toalecie, krzyżowanie nóg przed aktem defekacji). Zdarza się, że rodzice obserwują u dziecka brudzenie bielizny i błędnie je interpretują jako biegunkę.
Przed wizytą należy przygotować opis problemu, pomocna może tu być również „Bristolska skala uformowania stolca”.
Zaparcia mogą znacząco wpływać na jakość życia dziecka poprzez:
- szkodliwe substancje odciągane wraz z wodą z zalegających mas kałowych – w jelicie grubym następuje resorpcja wtórna wody z mas kałowych. Jeżeli te masy kałowe zalegają tam zbyt długo to wraz z wodą zostaną odciągnięte substancje, które w warunkach prawidłowego wydalania nie przedostałyby się do organizmu dziecka. Przy prawidłowej diecie prawidłowe bakterie i i błonnik pokarmowy ułatwiają nam usuwanie tych związków z organizmu.
- podrażnienie odbytu przy oddawaniu suchych „zapieczonych, bobkowatych” mas kałowych – może to doprowadzić do powstania stanu zapalnego w odbycie, uczucia bólu i pieczenia przy oddawaniu stolca, co z kolei jest najczęstszą przyczyną zaparć nawykowych, dziecko wstrzymuje oddanie stolca bo boi się związanego z tym bólu, to z kolei może wywołać-
-bóle brzucha powodowane zalegającymi masami kału - pogarszają jakość życia, utrudniają uczenie się dziecku i wykonywanie ćwiczeń. Wielokrotnie słyszałam i czytałam spostrzeżenia rodziców i terapeutów, że wyczuwalne masy kałowe palcami w jamie brzusznej dziecka uniemożliwiały wykonywanie masażu, ćwiczeń a nawet normalnych czynności codziennych. Jeśli masy kałowe są wyczuwalne przez przez powłoki brzuszne postępowanie należy zawsze rozpocząć z lekarzem. Nie wolno samemu w takiej sytuacji podawać przeczyszczających środków doustnych. W takiej sytuacji lekarz zaleci odpowiednie postępowanie:
Etap I: Opróżnienie przepełnionej odbytnicy z zalegających mas kałowych a następnie stosowanie środków zmiękczających stolec na 1-2 tygodnie (stosowane tylko pod nadzorem lekarza!),
Etap II: Stosowanie przeczyszczających środków doustnych w dużych dawkach (oczywiście na zlecenie lekarza!). Jest to czas gdy należy wyregulować dietę oraz podaż płynów, pomóc powinien lekarz i/lub dietetyk w ustaleniu diety. W miarę zmniejszania ilości środków przeczyszczających powinno się coraz staranniej pilnować prawidłowego żywienia, odstępstwa od zaleceń mogą znowu powodować podrażnienia odbytu i nasilić obawy przed wypróżnianiem. Postępowanie w takim przypadku jest długotrwałe i może zająć nawet kilka miesięcy do nawet kilku lat. Czasami w czasie leczenia konieczna jest pomoc psychologa.
Leczenie zaparcia zatem jest zależne od przyczyny i może wymagać jednej lub kilku z poniższych metod:
Odpowiednie żywienie:
Bardzo pomocne w okresie gdy stolce są już prawidłowo i bez bólu oddawane jest STOSOWANIE NAGRÓD, np. pochwała, naklejki, wspólna zabawa.
Osobiście uważam za bardzo szkodliwe nagradzanie dziecka za oddanie stolca gdy dziecko wypróżnia się raz na kilka dni, w dużym napięciu z bólem i wysiłkiem! (tzw. postawa retencyjna -dziecko przerywa zabawę, zastyga w bezruchu, zaciska pośladki, krzyżuje nogi, a po ustąpieniu uczucia parcia wraca do zabawy)– to nie jest stan jaki należy nagradzać, to jest stan w którym powinniśmy dziecku okazać współczucie i rozpocząć postępowanie zapobiegające zaparciom i/lub zgłosić się do lekarza by ułatwić i uprzyjemnić dziecku życie. Nagradzajmy proszę wszystkie czynności, które będą prowadziły do wyregulowania defekacji opisane wyżej.
Dzieci z CZR częściej i silniej przyzwyczajają się do określonych produktów i potraw, silniej reagują na smak, zapach i teksturę posiłków, postępowanie przy zaparciach jest długotrwałe, wymaga od rodziców cierpliwości, regularności i rzetelności postępowania. Zaniechanie leczenia przedwcześnie może spowodować nawrót choroby. Dobranie odpowiednich metod leczenia i nauki prawidłowego żywienia, postępowania przy wsparciu lekarza, doświadczonego dietetyka i/lub psychologa w najtrudniejszych przypadkach uważam za konieczne.
- Aneta Wasilewska
Literatura:
Lissauer T., Clayden G, Malinowski A. (red. wyd. I polskiego), Pediatria, Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2009
Jarosz M., Bułhak-Jachymczyk B., Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2008
http://pediatria.mp.pl/choroby/ukladpokarmowy/show.html?id=70979
http://pediatria.mp.pl/lista/show.html?id=65370
http://pediatria.mp.pl/lista/show.html?id=61946
http://pl.wikipedia.org/wiki/Ka%C5%82